ชื่อวัดต่างๆ ที่ถูกตั้งขึ้นนอกจากจะมีความหมายตามที่เรารู้จักกันทั่วๆ ไปแล้ว ยังมีความหมายโดยนัยสอดแทรกแอบแฝงมาด้วย
อย่างวัดต้นปิน หรืออีกชื่อคือ วัดพระจันทร์ (ชื่อเดิม) ก็มีความหมายอันเป็นมงคล อันหมายถึง ความสงบร่มเย็น
เอาตามความเข้าใจ ความสงบร่มเย็น ที่เอ่ยมานั้น น่าจะเป็นความสงบร่มเย็นภายในจิตใจ เมื่อได้เข้ามาที่วัดแห่งนี้ เหมือนอย่างที่ผมกำลังสัมผัส
วัดต้นปิน แต่เดิมเรียกว่า “วัดพระจันทร์” (เรียกตามชื่อพระพุทธรูปยืน 2 องค์บนฐานชุกชี ในวิหารวัดต้นปินหลังปัจจุบัน) มีประวัติความเป็นมาว่าสมัยก่อนตั้งอยู่บริเวณ “โรงเรียนบ้านดอนปินวิทยาคาร” เรียกว่า “วัดพระจันทร์” จากนั้นต่อมาครูบาเจ้าอุปนันทเถระพร้อมด้วยศรัทธาญาติโยมสมัยนั้นได้ย้ายมาตั้งวัดใหม่ ไว้ ณ ที่ดอนมะตูม (ชาวเหนือเรียกมะตูมว่ามะปิน) อยู่ห่างไปทางทิศตะวันออก วัดพระจันทร์ประมาณ 500 เมตร เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2366 ปัจจุบันไม่มีหลักฐานเดิมของวัดพระจันทร์ให้เห็น หลักฐานครั้งสุดท้ายปรากฏเมื่อประมาณ 50 – 60 ปี ที่แล้ว มีต้นโพธิ์ใหญ่อยู่บนมุมสุดตะวันตกของอาคารเรียนหลังใต้ ปัจจุบันถูกโคนล้มไปแล้วเช่นกัน
สิ่งที่น่าสนใจในวัด พระวิหารของวัด เป็นสถาปัตยกรรมล้านนา ด้านหน้าโดดเด่นด้วยการประดับกระจกสี สะท้อนแสงอาทิตย์แวววับ สวยงามแปลกตา หน้าบันเป็นรูปพระอินทร์เคียงข้างด้วยเหล่าเทวดา และลวดลายพรรณพฤกษา ซุ้มประตูทางเข้าเป็นรูปธรรมจักรและกวางหมอบ แสดงถึงการเผยแผ่พระธรรมคำสอนของพระพุทธองค์เป็นครั้งแรก ภายในพระวิหารประดิษฐานพระประธาน พระพุทธรูปปางมารวิชัย ตั้งอยู่บนฐานชุกชียกสูงพอสมควร ขนาบข้างด้วยพระพุทธรูปในอิริยาบถยืน ซึ่งเป็นพระคู่วัดมาตั้งแต่สมัยยังเป็นวัดพระจันทร์ ฝาผนังเขียนภาพจิตรกรรมเล่าเรื่องทศชาติชาดก และพุทธประวัติ
พระอุโบสถ สถาปัตยกรรมล้านนา อยู่ด้านหน้าพระวิหาร หน้าบันประดับลายปูนปั้นพรรณพฤกษา ตกแต่งเพิ่มเติมด้วยกระจกสีสันต่างๆ ประตูทางเข้าเป็นไม้แกะสลักเกี่ยวกับพุทธประวัติ ด้านหน้ามีสิงห์เฝ้าอยู่สองตัว
พระเจดีย์ อยู่ด้านหลังพระวิหาร ศิลปะล้านนา ตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม เหนือขึ้นไปเป็นฐานบัวลูกแก้วสี่เหลี่ยมย่อเก็จยกสูง แต่ละด้านมีพระพุทธรูปปางห้ามญาติประดิษฐานอยู่ในซุ้มจระนำที่ตกแต่งด้วยกระจกสี ถัดขึ้นไปเป็นชั้นมาลัยเถาแปดเหลี่ยมซ้อนกันเจ็ดชั้นรับกับองค์ระฆังทรงกลมสีทอง ส่วนยอดเป็นฉัตรสีทอง 9 ชั้น
ศาลาสองครูบา เป็นที่ประดิษฐานรูปปั้นพระอริยสงฆ์ที่มีคุณูปการต่อวัดต้นปิน นั่นคือครูบาเจ้าอุปนันเถระ เจ้าอาวาสรูปแรกของวัดต้นปิน และครูบาศรีวิชัย นักบุญแห่งล้านนา
หอไตร ตั้งอยู่ใกล้ๆ กับทางเข้าวัด เป็นอาคารก่ออิฐถือปูนสองชั้น หน้าบันเป็นงานแกะสลักไม้รูปพรรณพฤกษาบนพื้นกระจกสีฟ้า
นอกจากความหมายของชื่อวัดจะสงบร่มเย็นสมกับบรรยากาศภายในแล้ว วัดแห่งนี้ยังถือว่ามีศาสนสถานหลายอย่างที่มีเอกลักษณ์ และความสวยงาม เหมาะแก่การมาเที่ยวชมเป็นอย่างยิ่งครับ