ไปเที่ยววัดพม่า วัดไทย ในเชียงใหม่มาก็นับร้อยๆ ที่ครับ จนหน้าตาผมนี้จะเป็นวิหาร เจดีย์ ละอุโบสถกันแล้ว แต่ถ้าถามถึงสถานที่ทางศาสนาทำนองจีนแผ่นดินใหญ่ ขอบอกว่าตัวเองไปมาน้อยมาก น้อยชนิดที่ว่าแทบไม่มีด้วยซ้ำ
ในเมื่อมีกันน้อยก็ต้องค่อยๆ ทยอยเริ่มจากหนึ่ง ซึ่งจุดเริ่มต้นคงไม่มีที่ไหนดีกว่าจากในตัวเมือง โดยผมเลือกเอา ศาลเจ้าปุงเถ่ากง เชียงใหม่ เป็นหลักไมล์เริ่มในครั้งนี้
ศาลเจ้าปุงเถ่ากง เชียงใหม่ เป็นศาลเจ้าเก่าแก่ที่สุดในจังหวัดเชียงใหม่ มีอายุมากกว่า 136 ปี สร้างขึ้นจากแรงศรัทธาของเหล่า บรรพชนชาวจีนโพ้นทะเล มีสถาปัตยกรรมเป็นศิลปะจีนโบราณ โดยอาคารหลังเดิมสร้างขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) และได้พบตัวเลข 2416 สลักอยู่บนไม้อกไก่ของหลังคา ซึ่งเชื่อว่าเป็นปีที่ก่อสร้าง สำหรับที่ดินที่ตั้งอาคารศาลเจ้านั้น เดิมเป็นที่ดินวัดร้าง ทางศาลเจ้าจึงได้ขอทำสัญญาเช่าที่ดินจากสำนักพระพุทธศาสนา จังหวัดเชียงใหม่ และเมื่อปี 2479 ศาลเจ้าได้ขึ้นทะเบียนอยู่ในการกำกับดูแลของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
ต่อมาคณะกรรมการและสมาชิกได้พิจารณาเห็นว่าอาคารหลังเดิมมีสภาพหลังคาเตี้ย คับแคบและชำรุดทรุดโทรมมาก จึงดำริที่ จะให้มีการก่อสร้างอาคารหลังใหม่ขึ้นทดแทนอาคารหลังเก่า ที่เสื่อมโทรมจนยาก ที่จะบูรณะได้ ดังนั้นในปี พ.ศ. 2539 ตรงกับปีกาญจนาภิเษกพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมพลอดุลยเดช ทรงครองราชย์ครบ 50 พรรษา ตรงกับวาระสมโภช 700 ปี นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่คณะกรรมการและสมาชิกจึงได้จัดให้มีการวางศิลาฤกษ์และได้ดำเนินการก่อสร้างอาคารศาลเจ้าหลังใหม่ จนเสร็จสมบูรณ์ในปี พ.ศ 2541 ซึงขณะนั้นมีนางสาว สมจิตร บูรณุปกรณ์ เป็นประธานชมรม ศาลเจ้าฯและได้จัดงาน ฉลองสมโภชอาคารศาลเจ้าหลังใหม่ในวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2542 ภายในศาลนอกจากองค์ปุงเถ่ากง-ม่า (เจ้าปู่ เจ้าย่า) แล้วยังมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อันได้แก่เทพเจ้าที่ชาวจีนให้ความเคารพนับถืออีกหลายองค์คือ ทีตี่แป่บ้อ (เทพยดาฟ้าดิน) กวนอิมเนี่ยเนี้ย (เจ้าแม่กวนอิม) ไช้ซิ้งเหล่าเอี้ย (เทพเจ้าโชคลาภ) ฮั่วท้อเซียนซือ (เทพเจ้าโอสถ) เฮี้ยงเทียนเซียงตี่ หรือตั้วเล่าเอี้ย (เจ้าพ่อเสือ) เล้งซิ้ง (เจ้ามังกร) โฮ้วเอี้ย (เจ้าพยัคฆ์) ตี่จู้ (เจ้าที่) หมึงซิ้ง (เจ้ารักษาประตู) จึงได้มีการทำพิธีทางศาสนาเบิกเนตร (ไคกวง) และอัญเชิญเจ้าสู่ที่ประทับ (เซ่งเต่ย) ตามประเพณี
ในปี พ.ศ 2542 นายวิบูลย์ โตวิวัฒน์ ได้รับเลือกเป็นประธานชมรมศาลเจ้าฯ ได้เล็งเห็นว่าหากมีการซื้อที่ดินและรื้อถอนอาคารที่บดบังหน้าศาลเจ้า ออกไปจะทำให้ด้านหน้าเปิดโล่งสู่แม่น้ำปิง ซึ่งจะทำให้ถูกหลักฮวงจุ้ย จึงได้ขอความร่วมมือผู้มีจิตศรัทธาร่วมบริจาคเงิน เพื่อซื้อที่ดินดังกล่าว และในปี พ.ศ 2545 ได้รับการอนุญาตจากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ จัดตั้งเป็นมูลนิธิส่งเสริมปุงเถ่ากง เชียงใหม่ ขึ้นเมืองวันที่ 1 สิงหาคม 2545 โดยมีนายวิบูลย์ โตวิวัฒน์ เป็นประธานกรรมการมูลนิธิฯ คนแรกและได้ซื้อที่ดิน 2 แปลง เนื้อที่ 29 ตารางวา กะนั้นได้มีการวางแผนพัฒนาที่ดินหน้าศาลเจ้าให้มีความสวยงาม โดยจัดทำซุ้มประตูมังกร แกะสลักชื่อ “ศาลเจ้าปุงเถ่ากง เชียงใหม่”
ต่อมาในปี 2547 ได้ซื้อที่ดินขยายเพิ่มอีก 2 แปลง เนื้อที่ 24 ตารางวา พร้อมจัดทำกำแพงแสดงประวัติความเป็นมาของศาลเจ้า และกำแพงแสดงถึงเทพเจ้าที่สำคัญ เช่นเทพเจ้ากวนอู ฮกลกซิ่ว แปดเซียนสิบแปดอรหันต์ ฯลฯ นอกจากนี้หน้าซุ้มประตูศาลเจ้ายังมีสิงโตหินแกะสลักตั้งตระหง่านขนาบประตูมังกรทั้งซ้าย ขวามีขนาดสูง 3 เมตร โดยนำมาจากมณฑลฮกเกี้ยน ประเทศจีน
นับได้ว่า ศาลเจ้าปุงเถ่ากง เชียงใหม่ เป็นปูชนียสถานสำคัญอันเป็นศูนย์รวมใจ จากบรรพชนชาวจีนโพ้นทะเลรุ่นสู่รุ่น และเป็นอีกหนึ่งแหล่งท่องเทียวที่ทุกคนควรแวะมาเยือนซักครั้ง