กลับจากเมืองลำพูน หลังขับรถตั้งใจไปกินก๋วยเตี๋ยวหมูตุ๋นลำไย กับเฉาก๊วยมุกดา หน้าวัดพระธาตุหริภุญชัยมาระหว่างทางผ่าน อ.สารภี ที่วัดแสนหลวง เห็นมีรถกันเยอะแยะ ซึ่งน่าจะมีงานอะไรซักอย่าง ใครคนนี้ด้วยความสงสัยเลยจอดแวะลงไปดูซักหน่อย ว่ามีอะไรน่าสนใจกัน
หาที่จอดรถกันได้สำเร็จเสร็จสิ้น ก็ก้าวเท้าเข้าไปภายในวัด และความสงสัยก็มลายหายสิ้น เมื่อทราบว่าวัดแสนหลวง มีงานปอยหลวงจัดขึ้น ซึ่งก่อนหน้านี้ ในวันที่ 27 ธันวาคม 2557 ได้มีงานยกยอดฉัตรพระธาตุเจดีย์ศรีแสนหลวงขึ้น จากนั้นพอล่วงเลยปีใหม่มา วันที่ 2 – 4 มกรา เลยทำการจัดงานปอยหลวงกันต่อ
ก่อนจะไปเที่ยวงาน อยากจะเสริมสาระกันซักหน่อย คำว่า “ปอยหลวง” ในภาษาล้านนานั้น หมายถึง การจัดงานเฉลิมฉลองศาสนสถาน ที่สร้างขึ้นจากศรัทธาของชาวบ้าน เช่น โบสถ์ วิหาร ศาลา กุฏิ หรือ กำแพงวัด การที่เรียกว่า “ปอยหลวง” เพราะเป็นงานใหญ่ที่ต้องอาศัยความร่วมมือ จากชาวบ้านเป็นจำนวนมาก ในงานจะมีกิจกรรมต่างๆ ทั้งพิธีทางศาสนา และมหรสพบันเทิงกรณีอย่างวัดแสนหลวงนี้ ก็มีเพิ่งมีงานยกยอดฉัตรพระธาตุเจดีย์ศรีแสนหลวงอย่างที่ผมได้เกริ่นไป
งานประเพณีปอยหลวงของชาวล้านนา นิยมจัดขึ้น 2-3 วัน วันแรก เรียกว่า “วันแต่งดา” หรือ “วันห้างดา” วันที่ 2 เรียกว่า “วันกิน” ส่วนวันสุดท้าย เรียกว่า “วันตาน” หรือ “วันครัวตานเข้า”
ทั้งนี้ วันแต่งดา คือ วันที่มีการเตรียมอาหารคาวหวาน ผลไม้ รวมทั้งข้าวของ เครื่องใช้ที่จะนำไปถวายวัดใส่ใน “ครัวตาน” ซึ่งสร้างขึ้นจากไม้ เป็นรูปสี่เหลี่ยมสำหรับใช้คนหาม ด้านบนมียอดแหลม ทำมาจากใบคา สำหรับปักเงิน หรือสิ่งของเครื่องใช้ไม้สอยสำหรับพระภิกษุ สามเณร เช่น แป้ง สบู่ ผงซักฟอก แปรงสีฟัน สมุด ดินสอ ปากกา เพื่อนำไปถวายให้กับวัด ส่วนยอดของครัวตานแต่ละบ้านจะไม่เหมือนกัน บางบ้านทำเป็นรูปใบโพธิ์ นำถ้วย ช้อน จาน ชามมาประดับ บางบ้านนำโต๊ะ เก้าอี้ สำหรับถวายให้กับวัด ซึ่งแล้วแต่ความคิดสร้างสรรค์ของแต่ละบ้าน ถ้าต้นครัวตานของใครสวยงาม ก็จะเป็นที่ชื่นชอบของบรรดาผู้มาร่วมงาน สิ่งสำคัญของครัวตาน คือ ยอด มักนิยมนำธนบัตรมาหนีบไว้กับไม้ไผ่ แล้วนำมาปักประดับตามยอดเป็นช่อชั้นอย่างสวยงาม เมื่อถึงวันกิน จะมีบรรดาญาติสนิท มิตรสหาย แขกผู้มีเกียรติ ซึ่งเจ้าของบ้านได้บอกกล่าวให้มาร่วมงานก็จะมีการยกสำรับกับข้าว เหล้ายาปลาปิ้งมาเลี้ยง ซึ่งวันนี้ถือว่าเป็นวันที่สนุกสนาน รุ่งขึ้นอีกวันถือเป็นวันตาน มีการแห่ต้นครัวตานของแต่ละบ้านไปวัด บรรยากาศในวันนี้ก็ยิ่งสนุกสนานคึกคัก ด้วยว่าแต่ละบ้านจะมีมหรสพ แตรวง ดนตรีพื้นบ้านนำหน้าครัวตาน ญาติพี่น้องก็จะออกมาร่วมรำวงฟ้อนรำ
สำหรับบรรยากาศในงานก็จัดว่าคึกครื้นกันเหลือเกินครับ ภายในวัดมีมหรสพกันมากมาย ทั้งวงดนตรี ลิเก ทั้งยังมีการละเล่นต่างๆ ทั้งนี้ บริเวณด้านหน้าวัดก็จะมีร้านค้าขายอาหารการกินกันอีกด้วย
เป็นอันว่าเก็บบรรยากาศมาฝากให้ได้อ่านกันครับ กับงานประเพณีปอยหลวงของชาวล้านนา งานที่ถือว่าเป็นงานบุญถวายทานที่ยิ่งใหญ่ ซึ่งนานปีจะมีสักครั้ง ไว้คราวหน้าถ้ามีอีก ผมจะแว่บไปเก็บบรรยากาศมาฝากกันอีกรอบ